Identificado o mecanismo de ataque dun parasito nas ovellas.
Investigadores da Universidad de Córdoba (UCO) describiron unha enxeñosa vía pola que a Fasciola hepatica “causante da enfermidade chamada fascioliasis” escapa dos sistemas defensivos das ovellas ás que ataca. O parasito, un verme plano duns dous centímetros de longo na súa fase adulta, é capaz de programar a morte dos leucocitos encargados da súa neutralización a partir dunha especie de ataque preventivo.
Segundo o estudo, publicado en Veterinary Parasitology, contemplar esta acción en ovino é clave para a obtención dun cóctel de vacinas completamente efectivo, xa que as ovellas son unhas das vítimas favoritas deste verme.
Na actualidade, é moi complicado obter unha vacina eficaz fronte a parasitos complexos como Fasciola hepatica, o denominado por exemplo “duela del hígado” na parte de León. “Non existe ningunha vacina comercial fronte ao parasito e só hai dous no mercado fronte a outros vermes parasitos, ningunha delas é recombinante”, lembra José Pérez Arévalo, catedrático de Anatomía e Anatomía Patológica Comparadas da UCO.
“Este parasito é moi complexo, cun ADN case tan grande como o da súa vítima e moitos mecanismos de interferencia co animal”, explica o científico. Ademais, é moi escorregadizo para os tratamentos preventivos. “O axente foi xerando resistencia e, para agrandar o problema, os antihelmínticos empregados teñen un período de supresión moi longo no caso veterinario, é dicir, ha de pasar moito tempo para que se poidan consumir o leite ou a carne dos animais tratados”, engade.
A mellor defensa, un bo ataque
O equipo da UCO describiu por primeira vez como se produce ese ataque preventivo en ovellas. Cando se aloxa na súa vítima, o verme entende que a mellor defensa é un bo ataque. Por iso, antes de esperar a acción do sistema inmune, lanza unha ofensiva. Desta forma, induce a morte duns glóbulos brancos chamados eosinófilos mediante un proceso chamado apoptose. Estas células serían as encargadas de furar a pel do parasito para debilitalo e abrir a porta a que o organismo inicie a súa eliminación.
Aínda que este mecanismo xa se coñeceu in vitro con células de ratas, o avance é relevante para a obtención dunha vacina completa. “O parasito está mellor adaptado aos rumiantes como as ovellas e a distancia cos animais de laboratorio é bastante grande”, recalca o experto.
Pérez Arévalo considera que o remedio para reducir a incidencia da enfermidade debe pasar por unha vacina formada por varias proteínas, denominada cóctel vacinal. “Esta investigación corrobórao”, asevera. Segundo a súa tese, un dos ingredientes necesarios neste combinado será empregar as moléculas que o parasito usa na anulación dos leucocitos. Precisamente, o seu equipo de investigación persegue agora identificar esas moléculas tamén en ovellas e esperan observar axiña os resultados.
Esta liña de investigación veterinaria está máis avanzada que a de saúde pública. De feito, os clínicos están esperanzados nos avances para a obtención desta vacina en rumiantes, porque posiblemente facilite a creación doutra en humanos.
Unha prioridade para a Unión Europea
A vacina para Fasciola hepatica é unha prioridade para a Unión Europea. Aínda que no continente non é un problema significativo e os casos de infestación son reducidos, afecta á cabana ovina e bovina.
Noutras partes do planeta si é un problema de saúde pública, sobre todo en países en vías de desenvolvemento con zonas húmidas, como Perú ou Bolivia. Estímase que causa entre 5 e 17 millóns de persoas infestadas ao ano, sendo os nenos particularmente susceptibles. En gandería, os danos económicos son cuantiosos, asociados á perda de animais novos por morte, ou a diminución de fertilidade, produción láctea ou cárnica, ou os derivados de tratamentos veterinarios.
O dano do verme vai máis aló: ao debilitar o sistema defensivo da súa vítima, virus e bacterias teñen a oportunidade sacar proveito e infectalo. Ademais, interfere nas probas diagnósticas, atrasando o tratamento, como se observou coa tuberculose.
O verme ten dous ciclos de parasitación. Nun primeiro termo, invade un caracol de auga que vive en pastos húmidos. Ao alimentarse os rumiantes destas plantas, o parasito alóxase posteriormente na súa vítima definitiva. Alí pasa desde o intestino ao fígado, onde é moi patoxénico, causando anemia e fallo hepático. Precisamente os seres humanos infestados o son xeralmente polo consumo de vexetais sen aplicar unha serie de medidas hixiénicas.
